Verboden Kringen
Het onder water zetten van land was natuurlijk de basis van de waterlinies. Maar daarmee ben je er niet. Je moet de forten en andere verdedigingswerken, die op de zwakke plekken staan, goed kunnen verdedigen. Het is dan wel prettig als je de vijand van verre kunt zien aankomen. Om dat goed te regelen werd in 1853 de Kringenwet ingevoerd. Binnen cirkels van 300, 600 en 1000 meter rondom verdedigingswerken golden strikte bouwregels. Ze werden dan ook verboden kringen genoemd. De wet werd pas in 1963 ingetrokken. Utrecht kon daardoor in de jaren vijftig niet naar het oosten uitbreiden. Dankzij de wet is de openheid van het linielandschap op veel plaatsen behouden.
Kring 1: 300 meter
In deze kleine kring mocht je alleen met toestemming van de minister van Oorlog bouwen. De gebouwen mochten maximaal 40 vierkante meter groot zijn. Als bouwmateriaal waren alleen hout en riet toegestaan, zodat de bouwwerken bij een vijandelijke dreiging snel afgebroken of platgebrand konden worden. Ook voor het planten van bomen en struiken was toestemming van de minister nodig. Hier en daar staan nog zogenoemde houten kringenwetwoningen en -boerderijen, zoals in Naarden en Weesp; een aantal is nu monument
Kring 2: 600 meter
In de middelste kring – ook wel middelbare kring genoemd – was wat meer toegestaan. Zo kon je bouwen zonder dat de minister eraan te pas kwam. Wel moest je het melden bij de Eerstaanwezend Ingenieur der Genie. Ook mocht je voor de fundering, de schoorsteen en dakbedekking steen gebruiken. De rest van het bouwwerk moest je evenwel weer optrekken met brandbaar materiaal. Onder meer bij Purmerend en Muiden staan nog huizen en hoeves die volgens deze voorschriften zijn gebouwd.
Kring 3: 1000 meter
In de buitenste kring waren alle bouwmaterialen toegestaan. Maar in geval van oorlog en mobilisatie kon de militaire bevelhebber opdracht geven alle gebouwen, bomen en andere obstakels op te ruimen. Bezwaar was niet mogelijk. Er was wel voorzien in een schadevergoeding. Voor de aanleg van wegen had je wel toestemming van de minister nodig. Met deze kringen bleven de schootsvelden open en konden militairen op de verdedigingswerken goed zien hoe ze hun kanonnen moesten richten.
De verboden kringen in het echt zien?
Ontdek de Verboden Kringen in de fietsroute Houten Huizen, Stenen Forten!
Dit artikel verscheen eerde in Fort! Magazine, een uitgave van Forten.nl.