Bijzondere collecties: Muurschilderingen
Anderhalve maand na de mobilisatie eind juli 1914, waren de soldaten klaar met het voorbereidende werk. Meteen was er een nieuwe uitdaging: hoe kom je de dag door? "We doen niets anders meer dan ons de verveling van 't lijf houden door een marsch, of voetballen, of wat oefenen", noteerde korporaal Theo Thijssen, de bevlogen Amsterdamse schoolmeester die later 'Kees de Jongen' zou schrijven. Hij was gelegerd op Fort bij Uithoorn en wist wel een manier om de verveling te verdrijven: lezen. Hij regelde dat zijn uitgever boeken beschikbaar stelde voor de fortbibliotheek.
Op andere forten gingen soldaten tekenen en schilderen. Fort Bezuiden Spaarndam had het getroffen met Louis Kortenhorst. Hij maakte 12 muurschilderingen op de fortmuren. "Dat was mijn voornaamste dienst", zei hij over zijn jaren op het fort.
Ook tijdens en na de Tweede Wereldoorlog is er volop geschilderd. Duitse soldaten lieten op Fort benoorden Spaarndam en op Fort Everdingen bijvoorbeeld portretten van Duitse artiesten, spotprenten en leuzen achter. In Fort Honswijk zijn meer dan 300 schilderingen, krabbels en spreuken gevonden van Duitsgezinden die er na de oorlog gevangen zaten. In Fort bij Spijkerboor schilderden, behalve NSB'ers, ook dienstplichtigen die weigerden om in Nederlands-Indië te vechten.
Fort Benoorden Spaarndam
In de poterne (verbindingsgang) zijn de muren verfraaid met grote schilderingen van Kozakken, die Franse troepen hebben verslagen. Vermoedelijk zijn ze in 1913 geschilderd door H.W. Pieper, 100 jaar nadat Napoleon de slag bij Leipzig verloor. Vastgesteld is dat de van de Kozakken waarheidsgetrouw zijn afgebeeld. Deze schilderingen worden beschouwd als de topstukken van het fort.
Fort Everdingen
Op de wand van wat vermoedelijk een kantine of Bierkeller is geweest, schilderde een Duitse soldaat tijdens de Tweede Wereldoorlog een blonde pin-up in een tweedelig badpak. Het is een van de grootste schilderingen in het fort. Pin-ups waren een geliefd onderwerp van de Duitsers; in Fort benoorden Spaarndam zijn portretten van Marlène Dietrich en Zarah Leander.
Fort Bij Spijkerboor
In een aan Maria gewijde kapel zij n twee grote schilderingen, gemaakt door J. Bloemendaal in 1946, waaronder deze Geboorte van Christus. Op de andere wand staat een schildering van het Laatste Avondmaal. Volgens Jobbe Wijnen, die er onderzoek naar heeft gedaan, hebben Italiaanse fresco’s als voorbeeld gediend. De potloodlijnen die de schilder eerst tekende, zijn te zien op plekken waar de verf is verdwenen.
De schilderingen vertellen bijzondere verhalen over het leven op de forten door de jaren heen. Verhalen om vast te leggen, te bewaren en door te geven.
Dit verhaal verscheen eerder in Fort! Magazine, een uitgave van Forten Nederland. Tekst: Frans Bosscher.